Jeanne • Toneelschuur Producties
De opstand van de eenling
Wat beweegt klokkenluiders, kunstenaars, terroristen en geloofsfanatici om zich op te offeren voor een ideaal? Is het gevaarlijke waanzin of morele superioriteit? Een performance-kunstenares vindt dat de wereld behoefte heeft aan een nieuwe Jeanne d’Arc. Door middel van een grootschalig project neemt zij die rol op zich. Het project loopt volledig uit de hand en mondt uit in haar arrestatie. Tijdens de laatste uren in haar cel proberen twee geheimzinnige mannen er alles aan te doen om haar geheim te ontrafelen. Is zij gek, of spelen hier grotere krachten die zelfs zij niet kunnen temmen? Jeanne is de theatrale zoektocht naar het antwoord op die vragen. Een eigentijdse montagevoorstelling gebaseerd op de lijdensweg van één van ‘s werelds beroemdste martelaren: Jeanne d’Arc van Orleans.
regie & bewerking Joost van Hezik tekst Gerardjan Rijnders spel Justus van Dillen, Janneke Remmers, Bram Van Der Kelen dramaturgie Pol Eggermont decor Marloes van der Hoek, Wikke van Houwelingen kostuums Esmée Thomassen foto's Saris & den Engelsman, Wikke van Houwelingen
Een best Oeroljaar - Jeanne ★★★
(...) Jeanne is in dit geval Jeanne d'Arc. Na afloop van de voorstelling, gespeeld op een zandafgraving nabij West-Terschelling, was dat niet voor iedereen duidelijk.
Gezeten in een arenaopstelling zien we een jonge vrouw (Janneke Remmers) in haar cel. Een uur lang wordt ze ondervraagd, beschimpt en bewonderd door haar twee bewakers (Justus van Dillen en Bram van der Kelen). Dat doen ze met volharding, manipulatief mededogen en soms een knipoog naar het publiek, om het medeplichtig te maken aan het geïmpliceerde geweld. Heel subtiel allemaal. Regisseur Joost van Hezik houdt de spanning over wat hier precies gaande is lang vast.
Te lang wellicht, zo langzaam krijgt het verhaal vorm. Hebben we hier te maken met een terrorist, een kunstenares of een gek? Deze Jeanne laat niets los. De tekst is van (maar weer eens) Gerardjan Rijnders. Gelukkig maken de door wind en regen doorspelende acteurs veel goed. (...)
Vincent Kouters
De Volkskrant
Is Jeanne een held of een gek met waanideeën? ★★★
"Revolutionair, anarchist, terrorist, fundamentalist." Zo luidt de aanklacht. We volgen Jeanne de laatste dagen voor haar executie. Nu eens niet per definitie tijdens de Honderdjarige Oorlog, deze Jeanne spreekt zich uit over de 'war on whatever', zoals haar bewakers het treffend noemen. Omstandigheden veranderen altijd - maar opstand wordt de kop ingedrukt, dat blijft.
Jeanne - de opstand van een eenling speelt zich af op een wit vierkant vlak, waarlangs het publiek aan alle zijden plaatsneemt. Een eenvoudig maar doeltreffend decor dat zowel doet denken aan een isolatiecel als aan een boksring. Voor Jeanne (Janneke Remmers) is het dat allebei. Wachtend op haar onontkoombare straf, heeft ze nog met haar laatste demonen af te rekenen: de twee gevangenisbewaarders (Justus van Dillen en Bram van der Kelen) die haar martelen en uithoren, die haar zelfs in de laatste momenten van haar leven geen rust gunnen.
Hoe onderscheid je een held van een schizofrene gek? Dat is de vraag waar regisseur Joost van Hezik mee aan de slag gaat. Dat die termen niet eenduidig zijn, blijkt ook uit deze voorstelling. De ene bewaker is even standvastig als Jeanne zelf; met je grootste tegenpool heb je tenslotte vaak de meeste parallellen. Een andere bewaker probeert haar te begrijpen, te overtuigen, hij probeert haar aan het twijfelen te krijgen. Maar opstandelingen twijfelen niet.
Na twee jaar geleden Dantons dood op de zomerfestivals te hebben gebracht, gebruikt Van Hezik nu opnieuw een historisch icoon om zijn licht over het heden te laten schijnen. Want deze Jeanne is net zo goed een Edward Snowden of een Julian Assange: een eenling, bereid zijn vrijheid op te offeren voor het grotere goed. Maar kan iemand in zijn eentje de consequenties van zijn daden inschatten? De overheid moet ons beschermen tegen de gekken - maar waar ligt de scheidslijn tussen een heldendaad en terrorisme? "Is ze helderziend - of blind?"
Het spel is transparant en op het publiek gericht: wij zijn de muren van haar cel, de toeschouwers van de wedstrijd. Remmers probeert ons met charmante koppigheid aan haar kant te krijgen, en Van Dillen en Van der Kelen spelen hun rol als gevangenisbewaarders helder en bevlogen.
Gerardjan Rijnders schreef korte, duidelijke scènes - steeds door een zoemer van elkaar gescheiden. Van Heziks regie staat erg in dienst van die tekst, en kent maar weinig onverwachte momenten. Het is lange tijd wel erg keurig allemaal. Jeanne is van begin tot eind standvastig en hardnekkig: geen argument kan iets bij haar verzetten, geen foltering brengt haar aan het wankelen.
De cultus die Rijnders rond zijn hoofdpersoon creëerde, zit het identificeren soms behoorlijk in de weg. Remmers speelt daar onvermoeibaar tegenop, en weet haar publiek met steelse en vuige blikken alsnog in te pakken, maar er had meer in deze voorstelling gezeten.
Sander Janssens
Het Parool
Over het IJ mist hart
(...) Op de binnenplaats van het A-Lab treffen we daarentegen een vrouw die haar idealen tot haar laatste snik trouw blijft. Jeanne (de opstand van de eenling), van regisseur Joost van Hezik, is gebaseerd op de legendarische Jeanne d’Arc. Gerardjan Rijnders heeft in zijn tekst de mystificatie rond haar persoon intact gelaten, maar biedt de toeschouwer tegelijkertijd de vrijheid parallellen te trekken naar het hedendaagse terrorisme. Vlak voor haar executie proberen twee bewakers (Justus van Dillen en Bram van der Kelen) tot haar door te dringen. Hebben ze hier met een gek of een idealist van doen? De grotendeels zwijgende Jeanne (razend knap gespeeld door Janneke Remmers) weet het publiek, dat door de intieme opstelling haast als vanzelf tot stellingname wordt gedwongen, met haar steelse blikken voor zich in te nemen. Van Hezik kiest hiermee wederom voor inhoud, in plaats van een zomers niemendalletje.
Esther Kleuver
De Telegraaf
Jeanne op het Over het IJ-festival
(...) Het oude Shell-laboratorium in Amsterdam-Noord wordt (of is eigenlijk al) een broedplaats voor jonge kunstenaars. Joost van Hezik (1982) is een van hen. In 2010 in Amsterdam afgestudeerd aan de regieopleiding. Twee jaar geleden maakte hij (onder de hoede van de Haarlemse Toneelschuur) voor Oerol en het Over het IJ-festival een voorstelling over de tegenstrijdige emoties en gedachten in de opstandige mens (Dantons dood). Nu is het ogenschijnlijk zinloze maar desalniettemin onvoorwaardelijke neen van de eenling die in opstand komt zijn onderwerp in het stuk Jeanne, dat, op een tekst van Gerardjan Rijnders, tijdens Oerol de première beleefde, en nu in de intieme en functioneel benauwde binnenplaats van het A-Lab wordt gespeeld.
Voor repressieve gezagsdragers en hun onderknuppels zijn de opstandelingen met een persoonlijke motivatie de lastigste om te bewerken en te temmen. Jean Anouilh laat zijn Antigone (uit 1944) op de vraag van Kreon, voor wie, ten dienste van wie zij zich tegen zijn maatregelen verzet, antwoorden: ‘Voor niemand … voor mezelf.’ Van zo’n antwoord worden de Kreons in dit leven stapelgek, omdat ze er geen greep op kunnen krijgen. ‘Er moet iets gebeuren’ is ook zo’n tot razernij drijvend antwoord, of ‘Iemand moet het doen’, of ‘Wat er met mij gebeurt kan me niks meer schelen.’ Zie de recente bioscoopdocumentaireCitizen4 over Snowdon. Het onderwerp is tijdloos en eindeloos acuut en urgent.
In Jeanne werkt alleen al de fysieke aanwezigheid van de titelfiguur op de zenuwen van haar twee bewakers. Ze heeft haar motto – ‘vrij als een vogel’ – op haar blote lijf geschreven. Ze veroorzaakt, aanvankelijk zwijgend, later in een rustige, afgemeten dan wel heftige serie argumentatieflarden, ontzetting en tweestrijd bij de mannen, met wie ze op haar executie wacht en die haar folteren en bevragen.
Het spel van aantrekken en afstoten, de verwarring van haar onschuld en de trefzekerheid van haar koelbloedige nee, is sterk en economisch opgeschreven, wordt zonder opsmuk maar wel op de scherpe kant van het scheermes gespeeld (door Justus van Dillen, Janneke Remmers en Bram van der Kelen), en is door Joost van Hezik, Nina Spijkers, Marloes van der Hoek en Wikke van Houwelingen in een overwogen vorm gegoten. De apotheose van de voorstelling heeft overigens de kracht van een ware mokerslag. (...)
Loek Zonneveld
De Groene Amsterdammer
Zon, wind en festivalhits op Terschelling
(...) Wel pakkend en ontroerend is de kleine productie Jeanne - de opstand van een eenling. Deze voorstelling van Joost van Hezik bij Toneelschuurproducties toont het laatste levensuur van een veroordeelde die in het goede gelooft, die hoop heeft. Twee mannen proberen haar te ondervragen, haar geheimen te ontfutselen, zij glimlacht slechts en haalt haar schouders op. Geïnspireerd door de strijd van Jeanne d'Arc onderzoekt Van Hezik met een tekst van Gerardjan Rijnders het positieve activisme. Een actueel thema (denk aan Occupy) dat hij integer uitwerkt.
In een klinisch wit decor, omringd door heuvels, speelt Janneke Remmers op een treffende, licht naïeve en vrolijke manier de vrouw die niet anders kon doen dan ze heeft gedaan. Gedwee ondergaat zij martelingen en vernederingen, eet ze haar laatste avondmaal en bereidt zich voor op haar aanstaande dood. Gedwee, niet omdat ze de moed verloren heeft maar omdat ze gelukkig is. En dat beangstigt haar beulen.
'Ik ben wie ik ben,' zegt ze. 'Ik wilde de wereld redden omdat het nodig is, zo simpel is het, en daarom moet ik sterven. Ga elkaar maar aftrekken, aan mij valt niets te zuigen. Ik ben Jeanne.' Ze heeft hoop en vertrouwen, zelfs nu de goddelijke stemmen die haar steeds leidden zwijgen. Langzaamaan ziet ze haar aanstaande sterven onder ogen. Terwijl haar verhoorders haar proberen te overtuigen van haar ongelijk, verzoent zij zich met haar lot.
Dan volgt een kippenvelscène waarin ze Nina Simone's ontroerende live uitvoering van het lied 'Feelings' playbackt. Zo banaal als dit misschien lijkt, zo teder en ontroerend is het als Remmers het publiek uitnodigt om mee te zingen. Daarna maakt ze zelf haar graf op. Zorgvuldig verspreidt ze de zwarte aarde, plaatst kaarsjes en bloemen en gaat liggen.
'Jeanne - de opstand van een eenling' is klein en breekbaar maar krachtig theater. Een onverwachte ontmoeting zoals je alleen op Oerol kan hebben. (...)
Sara van der Kooi
Trouw