Troost & Zonen • Theatergroep Suburbia
Een zwarte komedie over vier mannen van drie verschillende generaties, zonder moeder of partner.
Grootvader van 75, zijn zoon van 50plus en twee kleinzoons van begin 30. Opa vult zijn pensioengat als Schnabbelsinterklaas, zijn zoon draagt stiekem jurken. En de kleinzoons? Die zitten knel in hun carrières en hun liefdes. Al jaren hebben ze elkaar niet willen zien.
Een gewelddadige speling van het lot maakt dat ze alsnog op elkaar aangewezen zijn. Grootvader zal, samen met zijn kleinzoons weer voor zijn ‘kind’ moeten zorgen. Even lijkt de familie weer een warm en veilig nest. Maar binnen de kortste keren raken ze verstrikt in hun verleden, heden en toekomst.
Een zwarte komedie over drie generaties mannen. Komisch in hun tragiek. Tragisch in hun verbondenheid. Troost & Zonen is de opvolger van Winterbloemen, waarin 4 vrouwen te zien waren.
spel Peter Blok, Aus Greidanus sr., Justus van Dillen & Xander van Vledder tekst Peer Wittenbols regie Rob Ligthert dramaturgie Martine Manten kostuums Bernadette Corstens decor & licht Catharina Scholten
Ondanks de portie eigentijdse problematiek voelt de voorstelling van Troost & Zonen allesbehalve zwaar ★★★
Sukkels. Rommelaars. Middelmaat. Een zesje. Nee, een hoge pet hebben de mannen in Troost & Zonen niet van zichzelf op, en niet van elkaar. In dit nieuwe toneelstuk van Peer Wittenbols komen door onvoorziene omstandigheden een vader, zijn zoon en zijn twee kleinzonen weer bij elkaar. Tegen wil en dank, want ieder is zo zijn eigen weg gegaan, en die wegen hebben elkaar nauwelijks nog gekruist.
Gelukkig is theater de plek bij uitstek om dit soort families weer bij elkaar te brengen, en opgekropte emoties de vrije loop te laten. In Troost & Zonen – een productie van theatergroep Suburbia, in regie van Rob Ligthert – is dat nogal wat. Grootvader Otto (Aus Greidanus sr.) is oud en krakkemikkig en verdient wat bij als hulpsinterklaas; zoon Max (Peter Blok) is alleenstaand en heeft een geheime passie: hij hult zich graag in vrouwenkleding. Kleinzoon Jimmy (Xander van Vledder) doet louche zaken met China en is er destijds met het geld van zijn vader en broer vandoor gegaan. Die broer is Cas, werkzaam bij Vluchtelingenwerk maar tijdelijk ondergedoken omdat hij beticht wordt van seksueel grensoverschrijdend gedrag met een vluchteling van 17 jaar. Ziedaar de flinke portie eigentijdse problematiek die deze mannen kwelt. Wittenbols heeft dit aangevuld met terzijdes over asielzoekers, het failliet van de Nederlandse middenstand en de door sommigen gevreesde homeopathische verdunning.
Heftige onderwerpen, en toch voelt de voorstelling allesbehalve zwaar.
Dat heeft op de eerste plaats te maken met de schrijfstijl van Wittenbols, die nuchter is en af en toe buiten de alledaagse werkelijkheid treedt. Korte mooie zinnetjes, snelle schakelingen, pittige dialogen en droogkomische oneliners die gootsteenrealisme vermijden. Ook belangrijk: de acteurs spelen tegen de ellende in en vermijden al te grote dramatiek. Af en toe een uitval of ruzietoon, verder is het acteren gelaten en zelfs laconiek. Vooral Aus Greidanus blinkt uit in een terloopse manier van acteren. Mopperend, maar in de nabijheid van de dood ook heerlijk relativerend. Knap ook hoe Peter Blok van zijn travestiebehoefte geen clownesk nummer maakt. Hij bekijkt alles met lichte verbazing en gaat met vallen en opstaan zijn eigen weg.
Xander van Vledder is als Jimmy een engerd en nerd tegelijk, en speelt dat knap.
Het interessantste personage is Cas, met zijn woede over het onrecht dat hem is aangedaan. In een prachtige monoloog doet Justus van Dillen uit de doeken waarom hij zo liefdevol met die arme jongen in het azc is omgegaan.
Troost & Zonen gaat ook over hoe vaders en zonen van drie generaties met elkaar en hun gevoelens omgaan. Tegen het eind worden te veel lijnen te lang uitgesponnen en valt de bodem onder de voorstelling een beetje weg. Dat is jammer.
Hein Janssen
De Volkskrant
Heerlijk avondje familiedrama
Laat dat maar aan toneelschrijver Peer Wittenbols en regisseur Rob Ligthert over: een tragikomisch familiedrama waarin gaandeweg de ontboezemingen alle onderlinge verhoudingen overhoopgooien. In Troost en zonen zien we een viertal eenzame mannen die zich van de oer-Hollandse gezelligheid rondom Sinterklaastijd bepaald niets aantrekken. Als een verloren zoon onverwacht voor de deur staat, kan het ‘heerlijk avondje’ beginnen.
Het zijn stuk voor stuk prachtige, intrigerende personages. Centraal staat een alleenstaande vijftigplusser die in het geheim graag vrouwenkleren aantrekt. Zijn vader, een man van 75 met dito blaas, komt om de haverklap bij hem binnenvallen om van het toilet gebruik te maken. Hij klust op zijn oude dag in de wijk bij als Sinterklaas.
En dan zijn er nog twee zoons: de ene is, in afwachting van een strafrechtelijk proces rondom grensoverschrijdend gedrag met een vluchteling, tijdelijk bij zijn vader ingetrokken. De ander heeft zich niet meer laten zien sinds hij vijf jaar terug alle centen van zijn familie meenam en hen berooid achterliet. Hij ontpopte zich in dat hiaat van vijf jaar tot internationale handelaar in kippenpoten, werd een echte self-made man, althans totdat zijn vrouw zwanger bleek en de angst hem om de oren sloeg. Vanavond staat ‘ie na al die jaren ineens weer voor de deur. Hoor wie klopt daar kind’ren.
Zijn komst is de katalysator voor de vele ontboezemingen en verwijten die dit gezin al jaren met zich meezeult. Want zoals elke familie hangt ook deze groep aan elkaar van onuitgesproken (voor)oordelen, jaloezie, beschuldigingen en (tegelijkertijd) de angst om elkaar kwijt te raken.
Maar ondanks een gedegen toneeltekst waarin gedoseerd steeds meer geschiedenis wordt ontvouwd, wil Troost en zonen nergens echt spannend worden. Dat lijkt vooral te komen door een gebrek aan enige urgentie in de dramatische situatie. Er hangt de personages per saldo geen dreiging boven het hoofd die de ontwikkeling van het stuk voortstuwt. Daardoor gaat het al snel een beetje kabbelen. Bovendien ligt de focus vooral op de afzonderlijke geschiedenissen van deze vier (eigenlijk drie, de grootvader blijft in dezen nog wat vlak) personages, en blijven de onderlinge relaties daarin veel meer aan de oppervlakte.
Neemt niet weg dat er op spelniveau behoorlijk wat te genieten valt. Peter Blok excelleert in zijn bescheiden, liefdevolle vertolking van de vader, die (gelukkig) uitdrukkelijk niet op de lach speelt. Justus van Dillen geeft zijn personage een mooi vuur. Hij weigert in de slachtofferrol te kruipen, maar evenmin zich als dader te profileren. Xander van Vledder speelt de andere zoon met een mooi naturel, zijn personage heeft de neiging om al goedbedoelend iedereen uit de tent te lokken. Iemand die je liever niet in je huiskamer ziet, maar wel heel graag op het toneel. Aus Greidanus sr. loopt daar al narrend tussendoor, is uiteindelijk waar elke bejaarde misschien wel tot verwordt: iemand die zijn bestaansrecht ontleent aan zijn rol de losse eindjes van de familiebanden bij elkaar te houden, meer dan aan zijn eigen identiteit.
Tel daar de kenmerkende combi van zwarte humor en gestileerd realisme van Wittenbols’ idiolect bij op, en je hebt een niet heel spannende, maar zeker wel vermakelijke toneelavond.
Sander Janssens
Theaterkrant.nl
Het kan spannender, maar wat een spel
Na vijf jaar sta je onverwacht weer voor de deur van je ouderlijk huis. Wat tref je aan? Je grootvader loopt rond in een sinterklaaspak, vader in een jurk en je broer wordt verdacht van ongewenste intimiteiten. En zelf heb je ook een en ander uit te leggen.
Zo begint de tragikomedie Troost & Zonen die Peer Wittenbols schreef voor Theatergroep Suburbia uit Almere. Rob Ligthert is als vanouds zijn partner die tekent voor de regie. De twee kennen elkaar al sinds de toneelacademie in Maastricht en werkten regelmatig samen. Ook bij Suburbia. Opmerkelijk genoeg maakten ze daar eerder Winterbloemen met vier actrices, terwijl nu vier acteurs de speelvloer bevolken.
Het is een mooi kwartet waarover ze konden beschikken. Aus Greidanus sr. is in zijn element als de wat sjofele grootvader die in de wijk bijklust als hulpsinterklaas en tussen de gigs door zijn oudemannenblaas thuis komt legen. In zijn bisschopsjurk is hij de nuchterheid zelve ('Vind ik hier iets van? Nee, ik vind hier geloof ik niks van'). Ook dat zijn zoon Max (Peter Blok) zijn alterego 'Lena' de ruimte wil geven en daarom af en toe rondloopt in een jurk neemt hij voor kennisgeving aan. Blok zet die zoon mooi kwetsbaar, nerveus maar vastberaden neer. Hij wil niet langer de schijn ophouden en voortaan zijn ware zelf tonen aan de buitenwereld, tegen elke prijs.
Zijn ene zoon is bij hem ondergedoken. Justus van Dillen speelt deze idealist Cas aanvankelijk bozig en kort aangebonden. Cas was te intiem met een minderjarige vluchteling en wacht nu gekrenkt en teleurgesteld een mogelijke veroordeling af. En Jimmy (Xander van Vledder) is de verre van welkome andere zoon. Vijf jaar geleden met de noorderzon en het familiekapitaal verdwenen. Een gewiekste zakenman in kippenvleugels inmiddels, bij Van Vledder een makkelijke prater die als een olifant door de porseleinkast banjert en zo de verhoudingen binnen dit gehavende gezin op scherp weet te zetten. Al loopt de spanning minder hoog op dan goed zou zijn geweest voor de voorstelling. Ondanks het uitstekende spel blijft het aan de matte kant.
Stapelbed
Maar Wittenbols zet er in tekst iets moois tegenover: in Troost & Zonen zijn het de ontbrekende vrouwen die de vier mannen dichter bij elkaar brengen (in het toneelbeeld van Catharina Scholten hangen gekleurde jurken als stille getuigen hoog in het grid naast een volle maan). De vier zijn op zoek naar de 'troost' die van familie kan uitgaan. In veelal droogkomische dialogen rond een stapelbed, beschouwen de heren het leven. Elke generatie komt aan bod. Opa moet uitleggen waarom grootmoeder zich in de wc ophing; zijn zoon waarom zijn vrouw hem verliet en waarom hij nu de vrouw in zichzelf zoekt.
Mooi moment als Blok zich omkleedt in de wc en de anderen geduldig op hem wachten. ('Kruipt dat niet op, zo'n jurk?'). Echt knetteren wil het nergens in Troost & Zonen, maar wat een genoegen om naar te kijken, deze vier acteurs. En wat een heerlijke tekst.
Hans Smit
Het Parool
Elk huisje heeft zijn kruisje ★★★★
Elk huisje heeft z’n kruisje. Zo ook dat van de familie Troost.
Maar hoe schrijnender de familieverhoudingen, hoe beter toneelschrijver Peer Wittenbols daarmee uit de voeten kan. Twee jaar terug maakte het duo Rob Ligthert (regie) en Wittenbols (tekst) bij Theatergroep Suburbia nog het ’vrouwen’-stuk Winterbloemen, over vier vriendinnen. Daarin lukte het Wittenbols niet helemaal om de onderliggende pijn afdoende voelbaar te maken. Wat dat betreft keert hij nu met de mannen in Troost & Zonen terug naar zijn grote kracht; de moeizame band tussen bloedverwanten.
Ze lijken niet bepaald voor het geluk geboren, de Troost-mannen. Wanneer (klein)zoon Jim (Xander van Vledder) na vijf jaar afwezigheid totaal onverwacht zijn familie weer binnenwandelt, komen de onderlinge verhoudingen op scherp te staan. Langzaam ontvouwen zich de trauma’s waar deze mannen mee te dealen hebben en komt er bovendien het nodige oud zeer bovendrijven. Vader Max (Peter Blok) blijkt een dubbelleven te leiden en stiekem vrouwenkleren te dragen, broer Cas (Justus van Dillen) staat bij Vluchtelingenwerk op non-actief in verband met een ongepaste relatie met een minderjarige asielzoeker en de mopperende opa (Aus Greidanus sr.) rept zich ondertussen met zijn zwakke blaas als bijklussende Sinterklaas van de ene naar de andere schnabbel. Jim lijkt aanvankelijk alles op een rijtje te hebben, maar blijkt doodsbenauwd voor het naderende vaderschap.
Echt heel spannend wordt het lichtvoetige tragikomische Troost & Zonen niet. Daarvoor zijn de intriges simpelweg te klein. Het is eerder een buitengewoon charmante, lichtvoetige familieschets, waarbij iedere punt en komma uitstekend en zorgvuldig wordt uitgeserveerd door alle vier de acteurs. En dat minutieuze spel op de vierkante millimeter is werkelijk een genot om naar te kijken.
Esther Kleuver
De Telegraaf