Het woord is aan Judas ★★★★

Onrustig loopt hij heen en weer. Rusteloos. Want in tweeduizend jaar is zijn naam verworden tot een symbool voor lafhartigheid en verraad. Maar de Judas die we vanavond te zien krijgen is niet laf, hij is geen verrader. Hij is iemand wiens daden een andere uitwerking hebben gehad dan hij voor ogen had. En hij – als enige – heeft de zonde op zich genomen. 
In deze locatieproductie van Theatergroep Suburbia, krijgt apostel Judas ruim een uur lang het woord, in een sterke vertolking van Justus van Dillen. Lot Vekemans schreef de tekst al in 2006. De uitvoering is in ‘De Groene Kathedraal’, een landschapskunstwerk van bijna tweehonderd Italiaanse populieren in de vorm van de Kathedraal van Reims, in 1987 geplant aan de rand van Almere. 
Het is niet eenvoudig om iemand die zo in het collectieve geheugen verweven zit, een nieuw gezicht te geven. Maar Vekemans wist daar goed raad mee. Ze maakt van Judas een uiterst menselijk personage, met ingehouden woede, ongemakkelijkheden, twijfel en verdriet. Iemand die rechtvaardiging zoekt, die zijn naam weer hardop wil uitspreken. De crux is: deze Judas leeft helemaal in deze tijd, hij voelt zich juist nu geroepen zijn verhaal te vertellen. Hij ontkent de voorbije tweeduizend jaar niet, integendeel, die hebben hem gevormd tot wat hij is. 
Regisseur Albert Lubbers heeft terecht vertrouwd op de krachtige tekst van Vekemans en het aardse spel van Van Dillen. Dat is waar Judas het van moet hebben. De situering tussen de metershoge populieren, de statige kerkbanken als tribune en het decor van spiegels dat daarvoor geplaatst is, zijn mooi gevonden en geven de voorstelling een mystiek smaakje mee – maar ze worden overschaduwd door de virtuositeit van tekst en spel. 
Van Dillen geeft zijn personage in toenemende mate een sluimerende noodzaak mee. Eerst is hij nog zenuwachtig en onzeker, bijvoorbeeld wanneer hij probeert zijn publiek met een grapje te verleiden. Maar gedurende de voorstelling vordert krijgt hij steeds meer bezieling. Over Jezus zegt hij halverwege: “Hij had iets lijdzaams, iets onbegrepens.” Maar met die woorden had hij zichzelf ook niet treffender kunnen omschrijven. 
Actueel wordt het als hij het volk beschrijft dat oproept tot de kruisiging van Jezus, dat massaal de rug toekeert aan degene die ze niet lang daarvoor nog bewonderden. “Hoe kon ik weten dat er zoveel haat was? Zoveel angst? Zoveel woede?” Hier wordt scherp getekend hoe collectieve angst omslaat in collectieve woede – en ineens speelt het verhaal zich niet per se meer tweeduizend jaar geleden af. 
Vekemans schreef een pleidooi voor twijfel in plaats van geloof, en laat dat Judas’ drijfveer voor zijn daden zijn. Ze maakt van Judas slachtoffer noch zondebok: en juist dat maakt het moeiteloos identificeren – uiteraard goed geholpen door het bevlogen spel van Van Dillen. 
Twijfel en verantwoordelijkheid zijn de kernwoorden van de queeste van dit personage. Terecht ontkomt het publiek er niet aan zich hiertoe te verhouden. “Wat zou jij doen?” vraagt Judas meermaals. En twijfelen mag – in godsnaam. Maar als je iets doet, ga er dan ook voor staan. 

Het Parool

Judas blijft historisch enigma ★★★

Zijn grootste pijn ligt misschien wel bij zijn naam. De naam die hij ooit kreeg als trotse afstammeling van een groot volk, is nu verworden tot een scheldwoord. Zeg nou zelf: u zou toch ook niet met hem van naam willen ruilen?
Het landschapskunstwerk de Groene Kathedraal, een populierenbos aangeplant volgens de contouren van de kathedraal van Rheims, midden in de koolvelden net buiten Almere, speelt Theatergroep Suburbia de voorstelling 'Judas'. Een bevreemdende locatie, tussen de geurige kool en naast een drukke weg. Maar het werkt: in de windstille schemering worden de rijzige bomen mooi belicht door theaterlampen, als pilaren die naar de hemel wijzen. Er staan wat rijen oude kerkbanken met zicht op een vrij klein en heel steil, glimmend zwart speelvloertje. Hier speelt Justus van Dillen de rol van Judas. Niet een Judas die gerechtigheid zoekt, maar een man die zijn verhaal vol afwegingen en twijfels met de wereld wil delen.
Lot Vekemans schreef deze monoloog in 2006, waarna hij vooral vaak in Duitsland werd uitgevoerd. Dat hij nu dus weer te zien is, is op zich een blijde gebeurtenis. Judas is namelijk een ongelooflijk intrigerende tekst. Hoe vertel je jouw kant van het verhaal (het verhaal van de 'schuldige'), zonder je te verdedigen of te excuseren? Judas weet namelijk eigenlijk niet of hij schuldig is aan de dood van Jezus. Was Hij zonder zijn verraad in leven gebleven? En, cruciaal: hadden wij dat gewild? Judas geeft inzicht in zijn beweegredenen: zijn wens om met Jezus in opstand tegen de Romeinen te komen. Hoe de twijfel het overnam van geloof en hem aanzette tot handelen. Op de vraag of hij berouw heeft, zegt hij: "Ik was zijn vriend en hij de mijne."
Justus van Dillen speelt een Judas met een hoog stressniveau. Als iemand die brandt om zijn verhaal te vertellen en het tegelijkertijd bijna te spannend vindt. Opgefokt maar zorgvuldig pratend, richt hij zich direct tot het publiek. Van Dillen is een vaardig en intelligent acteur die een goede tekstbeheersing en mooie (zang)stem heeft. Maar in deze voorstelling zijn er veel te weinig momenten van ontspanning, ruimte, adem en, daaruit voortvloeiend, kwetsbaarheid. De mooiste momenten zijn als hij met gestrekte benen op de schuine speelvloer zit en zijn blote voetzolen toont. Maar die momenten zijn te kort om echt met hem mee te kunnen gaan voelen. Judas blijft in deze voorstelling toch een historisch enigma.

Trouw